کاروانسرای عباسی
رباط شاه‌عباسي نيشابور:
رباط (كاروانسراي) نيشابور، مشهور به «رباط شاه عباسي»، از ابنيه‌ي زيباي تاريخي نيشابور است كه هر چند در گذشته، در خارج از دروازه شهر نيشابور قرار داشته اما با گسترش شهر هم‌اكنون در مركز اين شهر قرار دارد. اين كاروانسرا كه در ابتدا موقعيت آن در خارج از حصار دروازه مشهد و خندق اطراف شهر قديم قرار داشته، اكنون در حاشيه جنوبي خيابان امام خميني (ره) و نزديك به ميدان خيام در قسمت شرقي بافت مركزي شهر واقع شده است.
بناي اين كاروانسرا را به دوره شاه عباس صفوي نسبت داده‌اند. از لحاظ وضع بنا، ديوارها، ايوان‌ها و سقف غرفه‌ها از آجر، به صورت ضربي، با ملات گچ و ماسه و سنگ لاشه، در پي بنا، ساخته شده و روكار آن‌ها در تعميرات مكرر بازسازي شده است.
فرم بنا نيز از نوع چهار ايواني با پلان مربع شكل و به ابعاد 69 در 68 متر مي‌باشد. اين بنا داراي يك حياط مركزي بوده كه تعداد 24 حجره در پيرامون آن قرار دارد. ورودي كاروانسرا از ايوان شمالي است كه داراي هشتي مفصلي مي‌باشد. در پشت حجره‌ها، اصطبل‌ها قرار گرفته‌اند كه محل نگهداري احشام و چهارپايان بوده است و سكوهايي نيز جهت قرار دادن بار و اموال مسافرين در آن ايجاد شده است.
اين كاروانسرا در دوره قاجاريه، مدتي به عنوان نوانخانه و محل نگهداري ايتام و مستمندان به كار برده مي‌شد و در دوره پهلوي نيز به پادگان نظامي ژاندارمري تبديل گشت. بعداز انقلاب، مدتي دراختيار جهاد سازندگي بود تا اين كه در سال 1367 به ميراث فرهنگي تحويل و بازسازي آن شروع شد و پس از آن در سال 1374 همزمان با برپايي كنگره جهاني بزرگداشت عطار نيشابوري، تحت عنوان «مجموعه فرهنگي» و «موزه» (گنجينه)شروع به فعاليت نمود.
مجموعه فرهنگي و تاريخي رباط شاه‌عباسي:
هم‌اينك غرفه‌هاي ضلع شرقي كاروانسرا (رباط شاه عباسي) به «موزه نيشابور» اختصاص يافته كه از سه بخش باستان شناسي، مردم‌شناسي و بخش ويژه تشكيل شده است. در بخش باستان شناسي؛ اشياء تاريخي نظير سكه‌هاي متعلق به قبل از اسلام تا دوره تيموري، انواع ظروف سفالين دوران تاريخي و اسلامي، ظروف فلزي و شيشه‌اي و اشياء سنگي به نمايش گذاشته شده است. بخش مردم شناسي؛ به نمايش جلوه‌هايي از زندگي روزمره مردم منطقه، و بخش ويژه؛ به نمايش اشيايي چون مجسمه‌هاي دوران تاريخي و ما قبل آن، ماكت شهر قديم نيشابور در دوره تيموري، لوحه استوانه‌اي بدلي منشور آزادي متعلق به كوروش هخامنشي به خط ميخي، تعدادي سنگ قبرتاريخي، مجموعه‌ي اهدايي مدال‌ها و احكام شادروان پهلوان يعقوبعلي شورورزي، تعدادي ضريح چوبي منبت‌كاري شده‌ي تاريخي و تعدادي اسناد خطي و احكام، اختصاص يافته است.
ضلع غربي رباط، به سالن اجتماعات و محل دائمي نمايشگاه آثار هنرهاي دستي و كارگاه آموزشي اختصاص يافته و ديگر حجره‌ها پيرامون حياط مركزي به توليد صنايع دستي و سنتي نظير گيوه بافي، حصيربافي، قالي بافي، غربال سازي، سفالگري، كارگاه مرمت سفال، طراحي و نمونه سازي سفال هاي باستاني و قلم زني، فيروزه تراشي، تذهيب، مينياتور، معرق و مشبك سازي روي چوب، كاشي معرق و كاشيكاري، پوشاك سنتي، عكاسخانه سنتي، ساخت سازهاي سنتي، چايخانه و سوغات نيشابور اختصاص داده شده است. |
