شهر نيشابور در گذر زمان ‌‍، نشيب و فرازهايي چند را پشت سر نهاده و سوانح بي شماري را تجربه كرده ، ديگر بار، ققنوس وار از دل خاكستر ايام بال گشوده ، زندگي نويني را آغازيده است. نيشابور شهري است خفته در اعماق تاريخ و قرار گرفته بر چهارراه حوادث ، شهري پر خاطره و عبرت انگيز و به گفته دكتر اسلامي ندوشن : « كمتر شهري در سراسر ايران مي توان يافت كه به اندازه نيشابور عبرت انگيزو پر خاطره باشد . شهر پر شكوه و نازنيني كه روزگار مانند پهلوانان تراژدي ، بزرگترين عزت ها و بزرگ ترين خواري ها را بر او آزموده است » و به گفته دكتر محمدرضا شفيعي كدكني : « نيشابور ، فشرده اي است از ايران بزرگ...» كه تاريخ آن را بايد از گوشه و كنار كتاب هاي كهنه و سفال هاي عتيق موزه اي بيگانه و سنگ قبر هاي شكسته فراهم آورد . نيشابور در طي دوران گذشته خود ، به دليل حضور اسطوره اي و پر حادثه در تاريخ كهن ايران زمين ، داشتن سابقه طولاني و درخشان در فرهنگ وتمدن زبان پارسي ، قرار گرفتن در مسير جاده ابريشم و شاهراه ارتباطي خراسان بزرگ و نيز به واسطه ي بر خورداري از موقعيت ممتاز طبيعي باعث شده تا رنگين كماني از گنجينه هاي با ارزش تاريخي و گردشگري با شهرت ملي و حتي جهاني را در دل خود جاي دهد. 

موقعیت جغرافیایی نیشابور 

شهرستان نيشابور با قرار گرفتن در استان خراسان رضوي ، در محدوديت رياضي 58 درجه و8 دقيقه طول جغرافيايي و35 درجه و 35 دقيقه تا 36 درجه و52 دقيقه عرض شمالي واقع گرديده است . اين شهرستان به شكل بيضي در امتداد رشته كوه هاي بينالود قرار دارد . اين رشته كوه ها كه به صورت نواري در جهت شمال غربي- جنوب شرقي شهرستان امتداد يافته ، نيشابور را از شهرستان هاي مشهد ، چناران و قوچان جدا ميسازد .
 


وسعت شهرستان نیشابور 

مساحت استان خراسان ، قبل از تقسيم ، به عنوان پهناور ترين استان كشور ، 9/298082 كيلومتر مربع بوده است . بر اساس تقسيمات سياسي وزارت كشور در سال 1378 ‌‍‌‍‌‍‌‍‌‍‌‍‌‍‌‍‌‍‌‍‌‍‌‍‍‍‍‍‌‍‌‍[قبل از تقسيم خراسان بزرگ] وسعت شهرستان نيشابور3/ 8925 كيلومتر بوده كه 99/2% از مساحت استان را در بر مي گرفته است و از اين نظر در سطح استان ، رتبه يازدهم را داشته است . در اين ميان شهرستان بيرجند با 3/34269 كيلومتر مربع مساحت ، معادل 8/13 درصد از كل استان ، پهناور ترين شهرستان و شهرستان فريمان با مساحت 5/3324 كيلومتر مربع و 1/1% وسعت از كل استان ، كوچكترين شهرستان استان بوده اند. بعد از تقسيم خراسان بزرگ به سه استان خراسان رضوي ، خراسان شمالي و خراسان جنوبي ، در حال حاضر شهرستان نيشابور ، از نظر وسعت در مقايسه با خراسان رضوي با 3/8925 كيلومتر مربع داراي رتبه هشتم است.  
 


تقسیمات سیاسی شهرستان نیشابور 

بر اساس آخرين تقسيمات سياسي كشوري ، اين شهرستان داراي 5 بخش ، 15 دهستان ، 609 آبادي داراي سكنه و 5 شهر به نام هاي نيشابور ، درود ، خروين ، بزغان و قدمگاه مي باشد . 
 


وجه تسمه ی نیشابور 

شهري پر آوازه كه در ادوار تاريخي گذشته به صور و نام هاي گوناگوني نظير : " رئونت ، تمام آپارخشتر ، ابر شهر ، اپر شهر يا اپرنگ شهر ، ابه شهر ، ايرانشهر ، نوشاپور ، نيوشاپور ، نيوه شاپور ، نيسابور ، نيسافور ، نيسه فور ، نيكه فور ، نشاور ، نشابور ، شادكاخ ، شادياخ ، ...و نيشابور" از آن ياد مي شده، اكنون به نام "نيشابور" معروف است. نام نيشابور در كهن ترين دفتر ايراني يعني "اوستا " به گونه ي "رئونت" آمده است كه به معناي دارنده ي جلال و شكوه مي باشد . اين واژه .بعد ها در زبان پهلوي به گونه ي "رايومند" كه احتمالا بعد ها نيز به كلمه ي "ريوند" تبديل شده كه اكنون نام دهستاني در بخش مركزي نيشابور است.